Co to jest stopa cukrzycowa
Stopa cukrzycowa należy do przewlekłych powikłań cukrzycy. Powstaje w wyniku zmian neuropatycznych /uszkodzenie nerwów/ i zmian niedokrwiennych / np. w przebiegu miażdżycy /.Schorzenie to dotyczy przede wszystkich stopy ,gdzie wiele jej struktur jest uszkodzonych. Nieleczone schorzenie lub źle leczone ,niestosowanie się do zaleceń doprowadzić mogą nawet do amputacji kończyny.
Zmiany w stopie to zmiany następujących strukturach stopy
-na skórze- zadrapania, szczeliny, zgrubienia .owrzodzenie, zapalenie tkanek skóry
-zaburzenia mięśni i ścięgien-osłabienie siły mięśniowej, przykurcze/ trudności w chodzeniu/, zwichnięcia w stawach
-zmiany w kościach – zmiany zapalne, zaniki kostne, rozrzedzenie struktur kostnych, mikrozłamania, przemieszczenia kości
-zmiany w nerwach-uszkodzenie struktury nerwów
-zmiany w naczyniach-o dużym i małym kalibrze i małym, są to najczęściej zmiany miażdżycowe prowadzące do upośledzenia ukrwienia .
Co prowadzi do wystąpienia stopy cukrzycowej
Za przyczynę zmian określanych jako stopa cukrzycowa uważa się kilka wzajemnie uzupełniających sie czynników jak uszkodzenie nerwów zwane neuropatią, uszkodzenie naczyń zwane angiopatią ,wpływ czynnika mechanicznego najczęściej urazu i często dołączającego się procesu zapalnego .
Uszkodzenie struktury nerwów-powoduje głównie osłabienie lub brak czucia bólu i temperatury. W wyniku tego pacjent nie rejestruje urazów stopy, ciała obcego, zbyt ciasnych butów lub zbyt mocno zasznurowanych butów. Brak czucia temperatury może powodować nawet poważne oparzenia podczas kąpieli w gorącej wodzie czy stosowania termoforu .
2.uszkodzenie naczyń stopy powoduje –niedokrwienie a wynikiem tego powstawanie różnych trudnogojacych się ran a także dolegliwości bólowych
3.czynnik mechaniczny –np.uraz stopy także spowodowany nieodpowiednim obuwiem, wkładką, stosowaniem niedozwolonych maści
4.infekcja –czyli zmiany zapalne stopie
Obrazy chorobowe
Stopa cukrzycowa nie ma jednego obrazu chorobowego. Jest to wiele obrazów chorobowych a zmiany początkowe są dyskretne, trudne do zauważenia przez niewyedukowanego pacjenta a możliwe do wykrycia dzięki specjalistycznym badaniom.
Najczęstsze obrazy chorobowe to:
-modzele /odciski/,palce pałeczkowate
-miejsca nadmiernie rogowaciejącej skóry, nadmierna suchość skóry
-pęknięcia, szczeliny np. w okolicy pięt ,zaburzenia /brak/potliwości
-owrzodzenia i inny rodzaj ran
-zapalenie tkanek miękkich-obraz czerwonej , nadmiernie ciepłej stopy
-zmiany zapalne zaawansowane –zmiany ropne stopy miejscowe/ropień/ lub uogólnione na stopie /ropowica/
-zmiany martwicze /nieodwracalne uszkodzenie tkanek stopy/
-zmiany niedokrwienne –powodujące zmiany martwicze i zgorzel
Kto jest szczególnie narażony na obecność zmian na stopie
-długo chorujący na cukrzycę pacjenci
-chorzy z niezadawalajacymi wyrównaniem cukrzycy zarówno glikemii, źle kontrolowanym cisnieniem, palący papierosy, z podwyższonym poziomem cholesterolu i trójglicerydów
-z nadwaga i otyłością
-ze zmianami deformacyjnymi stopy
-niedbający o higienę
-lekceważący swój stan zdrowia
-noszący nieodpowiednie obuwie
Czynniki bezpośrednio wpływające na wystąpienie zmian na stopie
-uraz jak potknięcie, otarcie przez but ,ciało obce w bucie ,ciało obce w stopie , powstanie pęcherza na stopie, stosowanie niedozwolonych maści, zbyt krótkie obcinanie paznokci, nieumiejętne usuwanie modzeli, stosowanie termoforu, poduszek elektrycznych, zbyt ciepłej wody, grzejników.
Zapobieganie wystąpieniu stopy cukrzycowej
Możliwe jest zapobieganie wystąpieniu stopy cukrzycowej a nawet przy obecności pierwszych objawów zahamowanie postępu choroby.
Należy to realizować poprzez
-zaznajomienie się z zaleceniami dotyczących pielęgnacji stopy i stosowanie się do tych zaleceń .
-noszenie właściwego obuwia
Zabiegi pielęgnacyjne zalecane dla chorych cukrzycą
-oglądanie stóp-w tym przestrzeni między palcami i strony podeszwowej stopy /użyj lusterka/
-codzienne mycie w letniej wodzie / przed kąpielą sprawdź temperature wody/
-osuszanie szczególnie przestrzeni międzypalcowych , natłuszczanie skóry stóp
-usuwanie modzeli przez wykwalifikowany personel, nie stosuj maści na odciski
-obcinanie paznokci na wysokości opuszków palców
-niestosowanie zbyt ciepłej wody, grzejników, termoforów
-ćwiczenia rehabilitacyjne stóp jak i ćwiczenia wzmacniające silę mięśniowa kończyn dolnych
Zalecane obuwie
-numer większe od rzeczywistego numeru stopy
-szerokie ,wysokie czuby
-przed włożeniem buta –należy sprawdzić ręką wnętrze buta by wykluczyć zagięcia wkładki, nierówności czy ciała obce w bucie /np.kamień /
-nie należy zbyt ciasno zawiązywać buta
-należy nosić wkładki uwzględniające zmiany deformacyjne stopy
-niewskazane jest chodzenie boso ze względu na zbytnie obciążenie stopy jak i wiekszą możliwość urazu.
Niemożliwe jest zapobieganie stopie cukrzycowej bez
-wyrównania cukrzycy a więc dobrych wartości glikemii, zalecanych wartości ciśnienia tętniczego, prawidłowych wartości cholesterolu i trójglicerydów, utrzymywania lub dążenia do zalecanej przez lekarza wagi ciała jak i unikania palenia papierosów.
Dr med. Teresa Koblik diabetolog, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych UJ Kraków, autor rozdziałów Stopa cukrzycowa
w podręcznikach Cukrzyca red. J.Sieradzki, Diabetologia red. D. Moczulski, współredaktor podręcznika Zespół Stopy Cukrzycowej.
