Długotrwały zastój krwi w żyłach powierzchownych kończyn dolnych znacznie zwiększa ciśnienie żylne i prowadzi do stopniowego rozszerzania, uszkadzania ścian żył postępującej niewydolności. Nadmiar płynu nie odprowadzonego żyłami na czas z przestrzeni międzykomórkowej nóg prowadzi do obrzęku. Obrzęk, początkowo miękki, ciastowaty, ustępujący po nocnym wypoczynku, czasami sięga aż do kolan. Z czasem utrwala się i nasila, twardnieje, nie ustępuje nawet po długotrwałym uniesieniu kończyny. Jeśli objawy są przejściowe – pojawiają się np. po długim staniu w upalny dzień – taka przemijająca niewydolność żylna nie jest jeszcze objawem choroby. Jednak u osób z częstymi zaburzeniami mikrokrążenia lub po zakrzepicy żylnej obrzęki są dużo cięższe i mają nawracający charakter. Stają się często przyczyną trudności w chodzeniu i w wykonywaniu pracy zawodowej oraz zwiastunem żylaków.
Obrzęk jest znakiem, że naczynia włosowate oraz naczynia chłonne nie są w stanie odprowadzić nadwyżki płynu międzykomórkowego przesączanego pomiędzy naczyniami a tkankami w mikrokrążeniu. Częste obrzęki zwiastują początek choroby żylakowej.
Niedomoga krążenia pociąga za sobą zastój i rozszerzenie kapilarów tętniczych i żylnych, których pory się rozszerzają. Płynna część osocza przenika przez włośniczki do tkanek. Pod wpływem substancji zapalnych wytwarzanych w zastoju krwi, ścianki żylne naczyń włosowatych ulegają uszkodzeniu, pękają, śródbłonki łamią się, sieć naczyń włosowatych staje się „dziurawa” i do tkanek przenika nadmierna ilość osocza. Tworzy się obrzęk. Płyny te nie mogą powrócić do krążenia z powodu zwiększonego ciśnienia w części żylnej naczyń włosowatych oraz zwiększonego ciśnienia płynu tkankowego, zawierającego dużo białka przenikającego przez uszkodzone włośniczki.
Zastój żylny powoduje aktywację mediatorów stanu zapalnego w tkankach okołożylnych i żyłach, co prowadzi do osłabienia ściany naczyń i uszkodzenia zastawek. Dochodzi do wzrostu ciśnienia krwi w dolnych odcinkach żył a następnie pojawia się narastający ciężar w nogach, zwłaszcza po całodziennym chodzeniu, czy długotrwałym staniu. Zwiększa się przepuszczalność naczyń włosowatych dla osocza krwi. Stąd obrzęki i bóle nóg, narastające zwłaszcza po dłuższym staniu lub chodzeniu.
Zastój krwi w żyłach powierzchniowych zwiększa ciśnienie hydrostatyczne w układzie żylnym nóg, co może doprowadzić do poszerzenia pni żylnych. Na skutek rozciągania ściany żyły dochodzi do zwiększonej przepuszczalności płynów do przestrzeni poza naczyniowej i powstania obrzęków. Obrzęki te zwykle ustępują po odpoczynku nocnym. Również pojawiające się przy żylakach obszary zastoju krwi i ogniska zakrzepicy sprzyjają powstawaniu zapaleń tkanki podskórnej. W bardziej zaawansowanym stadium choroby obrzęk staje się twardy, utrwalony. Najczęściej zlokalizowany jest w okolicach kostek a nawet do wysokości 1/3 dolnej goleni. W leczeniu obrzęków kończyn dolnych mają zastosowanie dwie podstawowe metody: farmakoterapia i kompresjoterapia.
Leki flebotropowe poprawiają napięcie ścian naczyń żylnych, zmniejszają przepuszczalność śródbłonka i tym samym redukują obrzęki kończyn dolnych. Wpływają również na poprawę dystrybucji krwi
i utlenowanie tkanek. Znany jest również wpływ niektórych grup leków flebotropowych na usprawnienie właściwości reologicznych mikrokrążenia.
Najstarszą i najliczniejszą grupą leków stosowanych w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej są leki pochodzenia roślinnego. Zalicza się do nich benzopireny, saponiny, wyciąg z pestek winogron, Gingko biloba, a także wyciąg z czarnej jagody. Najpowszechniej stosowaną substancją z tej grupy jest diosmina. Zmniejsza ona dolegliwości związane z niewydolnością żylną. Przynosi ulgę likwidując lub osłabiając uczucie „ciężkości nóg”. Dzięki poprawie właściwości reologicznych mikrokrążenia prowadzi do zmniejszenia obrzęków na goleni i na stopie.
Inną metodą jest kompresjoterapia, polegająca na stosowaniu opasek, pończoch uciskowych o stopniowanej skali ucisku, które przeciwdziałają tworzeniu się obrzęków i ułatwiają odpływ krwi i chłonki z kończyn.
TEKST: dr n. med. Adam Płoński, specjalista chirurg, Centrum Medyczne „ProVena”
Poradnia Chirurgii Naczyń
Białystok, ul. Wesoła 17/1
tel. 85 74 22 488, 668 630 330
www.pro-vena.pl
